Aktyw robotniczy

W dniu 8 marca 1968 r., kiedy uczestnicy wiecu studenckiego na Uniwersytecie Warszawskim zbierali się do rozejścia, na dziedziniec uczelni przez bramę główną wjechały autobusy zakładowe z napisem „Wycieczka”. Wysiedli z nich ubrani po cywilnemu „robotnicy”.

We wspomnieniach uczestników wiecu osoby wchodzące w skład „aktywu” są opisywane bardzo różnie. Według Pawła Wieczorkiewicza wyglądali oni na typowych aparatczyków, robotników z legitymacjami partyjnymi. Antoni Sułek zapamiętał, że wielu z nich było pijanych, przy tym bili brutalnie. Przez wielu studentów traktowani byli jako tajniacy, którzy stwarzali pozory głosu oburzonego społeczeństwa na poczynania inteligencji. Twierdzono, że rekrutowali się z Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO), ale określano ich mianem „aktywu robotniczego” lub „aktywu społeczno-politycznego”.

„Aktyw” był zorganizowany, trzymał się za ręce i był ustawiony w dwóch lub trzech szeregach. Do jego zadań należało stłumienie wiecu w zarodku i zepchnięcie jego uczestników pod Pałac Kazimierzowski, co też uczynił. Wielu studentom odebrano dokumenty, wpychano ich do autobusów, którymi przyjechała „wycieczka”. Pod Biblioteką Uniwersytetu Warszawskiego ktoś z tłumu nawet krzyknął w stronę przybyszy „Gestapo!”, gdyż swoim wyglądem i sposobem bycia tak odbierała ich młodzież wychowana na filmach o II wojnie światowej.

Z „aktywem” współpracowali niektórzy pracownicy naukowi, którzy wskazywali studentów do bicia, co wspominała m.in. Teresa Bochwic: „Zatem – pamiętam dobrze docenta Dobrosielskiego, pracownika naszego wydziału, jak biegał spocony między studentami i pokazywał kogo trzeba swoim zaufanym. Takiego wskazanego »robotnicy« – potem okazało się, że rzeczywiście byli tam również robotnicy, nie tylko ubecy – którzy przyjechali »nauczyć rozumu rozwydrzoną młodzież bananową«, łapali i wsadzali do budy milicyjnej” (T. Bochwic, Moja odpowiedź, [w:] Krajobraz po szoku, red. A. Mieszczanek, Warszawa 1990, s. 75).

 

Bibliografia:

1. Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006, ss. 237–242.
2. Osęka P., Marzec ’68, Kraków 2008, ss. 175–177.
3. Osęka P., My, ludzie z Marca. Autoportret pokolenia ’68, Wołowiec 2015.
4. Poksiński J., Wojsko Polskie wobec Marca, [w:] Marzec 1968. Trzydzieści lat później. Materiały z konferencji zorganizowanej pod patronatem prezydenta m. stoł. Warszawy przez Instytut Historyczny UW, Instytut Studiów Politycznych PAN oraz Żydowski Instytut Historyczny przy współpracy Wydawnictwa Naukowego PWN na Uniwersytecie Warszawskim 6 i 7 marca 1998, t. 1: Referaty, red. M. Kula, P. Osęka, M. Zaremba, Warszawa 1998, ss. 70–71.
5. Michał Głowiński, T. Torańska, Są, Warszawa 2007, ss. 112–113.

dr Martyna Rusiniak-Karwat