Dyktatura ciemniaków

„Skandaliczna dyktatura ciemniaków”, słowa wypowiedziane przez Stefana Kisielewskiego 29 lutego 1968 r. na nadzwyczajnym zebraniu Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich (ZLP) w sprawie zdjęcia z repertuaru Teatru Narodowego Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka. Część członków ZLP (m.in. Antoni Słonimski, Paweł Jasienica i Leszek Kołakowski) z oburzeniem przyjęła próby upolityczniania i cenzurowania kultury. W swojej wypowiedzi Kisielewski nawiązywał do rezolucji poddanej pod głosowanie na zebraniu, potępiającej cenzorskie zapędy władzy:

 

„Opowiadam się za rezolucją kolegi Kijowskiego, która stawia sprawę całościowo na tle tej skandalicznej dyktatury ciemniaków w polskim życiu kulturalnym, jaką obserwujemy od dłuższego czasu”. („Pamiętnik Teatralny” 2005, nr 3-4,  s. 210)

 

Władysław Gomułka, który poczuł się osobiście urażony tą wypowiedzią, w publicznym przemówieniu  oskarżył Kisielewskiego i grupę niepokornych pisarzy o nielojalność i pobieranie państwowych dotacji:

 

„Te dotacje i subwencje powstają z pracy narodu, z pracy tych, których jaśnie oświecony wróg Polski Ludowej – Kisielewski, określił pogardliwie mianem ciemniaków”. („Słowo Ludu” 1968, nr 80, s. 3)

 

Kazimierz Kłos w paszkwilanckim artykule Dyktatura ciemniaków opublikowanym na łamach „Życia Warszawy” uznał Kisielewskiego za „wojującego katolika”, prezentującego „wyniosłą pozę besserwissera”, wspierającego działania niemieckich biskupów i „dywersyjnych ośrodków emigracyjnych” (zapewne miał na myśli również środowisko paryskiej „Kultury”), a także sprzyjającego polityce uprawianej przez Zbigniewa Brzezińskiego w USA. Według Kłosa wypowiedź Kisielewskiego była wymierzona nie tylko we władze, ale także w polski proletariat. Oczywiście była to nadinterpretacja i manipulacja, która miała zdeprecjonować Kisiela w oczach czytelników.

Kisielewski został wykluczony z życia publicznego, objęto go m.in. zakazem publikacji na trzy lata. Dnia 11 marca 1968 r. został brutalnie pobity przez nieznanych sprawców. Wzbudziło to oburzenie stołecznej inteligencji, która uznała napad za akt zemsty za słowa wypowiedziane na lutowym zebraniu ZLP.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Urbanek, Kisiel, Wrocław 1997.
3. Nadzwyczajne Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich (29 II 1968), oprac. E. Krasiński, „Pamiętnik Teatralny” 2005, nr 3-4, ss. 165-245.