Dziady

Kiedy w 1962 r. Kazimierz Dejmek obejmował stanowisko dyrektora Teatru Narodowego, nic nie wskazywało na to, że kilka lat później jego nazwisko będzie kojarzone z jednym z największych skandali politycznych w historii polskiego teatru.

Premiera Dziadów na podstawie dramatu Adama Mickiewicza odbyła się 25 listopada 1967 r. Data nie była przypadkowa, spektakl wpisywał się w kalendarz imprez kulturalnych z okazji obchodów 50-lecia rewolucji październikowej. Premiera spotkała się z przychylnością publiczności, jednak obecny na widowni sekretarz KC Zenon Kliszko miał poważne zastrzeżenia  co do inscenizacji. Atmosfera wokół przedstawienia zaczęła się zagęszczać. Sam spektakl został sprowadzony do roli politycznej manifestacji, niekoniecznie budził zainteresowanie jako faktycznie udane dzieło teatralne. W grudniu poinformowano Dejmka, że Dziady mają antyradziecki wydźwięk, zaś Wincenty Kraśko, kierownik Wydziału Kultury KC, uznał, że spektakl jest politycznie szkodliwy. Jedenasty i ostatni spektakl Dziadów odbył się 30 stycznia 1968 roku. Już w trakcie spektaklu pojawiły się okrzyki przeciwko cenzurze, m.in. „Niepodległość bez cenzury”. Po przedstawieniu doszło do zaplanowanej wcześniej manifestacji zorganizowanej przez studentów Uniwersytetu Warszawskiego („komandosów”) i Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Trasa wiodła pod pomnik Adama Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu, gdzie studenci złożyli kwiaty. W wyniku interwencji milicji zatrzymano 35 osób pod zarzutem zakłócania spokoju publicznego i niereagowania na polecenia funkcjonariuszy.

Od 1 lutego studenci rozpoczęli zbieranie podpisów pod petycją przeciwko zakazowi  wystawianiaDziadów  w Teatrze Narodowym. Bezskutecznie. Dnia 29 lutego odbyło się nadzwyczajne zebranie Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich, na którym przyjęto rezolucję potępiającą działania cenzury. Dnia 4 marca Adam Michnik i Henryk Szlajfer zostali wyrzuceni z uczelni z powodu kontaktowania się z dziennikarzem „Le Monde”. Szlajferowi zarzucono także udział w demonstracji. Cztery dni później na UW został zorganizowany wiec przeciwko ograniczaniu swobód obywatelskich, represjonowaniu studentów i działalności cenzury. Był to początek wydarzeń marcowych.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Fik, Marcowa kultura, Warszawa 1995.
3. Majcherek, Mościcki T., Kryptonim „Dziady”. Teatr Narodowy 1967–1968, Warszawa 2017.
4. Teatr Kazimierza Dejmka, red. A. Kuligowska-Korzeniewska, Łódź 2010.