Klub „Babel”

W kwietniu 1966 r. przy ul. Nowogrodzkiej 5 w Warszawie został otwarty Klub Studentów i Młodej Inteligencji „Babel” przy warszawskim oddziale Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce (TSKŻ). Niektóre źródła jako rok założenia podają 1962, dopiero cztery lata później klub zyskał oficjalną nazwę. Jego cele można określić jako edukacyjno-kulturalne. Odbywały się tam wykłady z historii Żydów, nauka języka jidysz, spotkania z postaciami ze świata kultury, sztuki, polityki czy gospodarki, organizowano również wycieczki i obozy studenckie. Działały sekcje artystyczne: poetycka, teatralna i muzyczna. Jak wskazuje Paweł Tomasik, działalność klubu kontrolowały Służby Bezpieczeństwa –  oficjalnie (dzięki przekazywanym przez TSKŻ dokumentom i sprawozdaniom) oraz nieoficjalnie (poprzez informacje pozyskane od tajnych współpracowników).

Głośno o klubie „Babel” zrobiło się w marcu 1968 roku. Niektórych działaczy oskarżano o wywołanie studenckiego buntu i propagowanie antypaństwowej działalności. W trakcie kampanii antysemickiej na łamach prasy ukazał się szereg artykułów poświęconych m.in. Józefowi Dajczgewandowi, Aleksandrowi Smolarowi i Henrykowi Szlajferowi. Publicysta Ryszard Gontarz (wcześniej m.in. funkcjonariusz SB) w agresywnym paszkwilu Prawda o klubie „Babel” opublikowanym w „Sztandarze Młodych” zarzucał klubowiczom proizraelskie sympatie. W innych tekstach prasowych oraz rozmaitych ulotkach jawnie i w sposób pejoratywny odwoływano się do żydowskiego pochodzenia studentów, oprócz wichrzycielstwa zarzucano im przynależność do „syjonistycznego spisku”. Jednocześnie uznawano „Babel” za miejsce indoktrynacji i kształtowania buntowników i „rewizjonistów” nielojalnych wobec Polski.

Dnia 12 kwietnia 1968 r. na polecenie Urzędu Spraw Wewnętrznych Zarząd Główny TSKŻ został zobligowany do zamknięcia klubu. Powodem decyzji było rzekome zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dzień później klub „Babel” zakończył swoją działalność. W 2017 r.  reaktywowano klubokawiarnię „Babel”. Obecna siedziba znajduje się przy ul. Próżnej 5.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Osęka, Syjoniści, inspiratorzy, wichrzyciele. Obraz wroga w propagandzie marca 1968, Warszawa 1999.
3. Tomasik, Działalność klubu „Babel” z perspektywy Służby Bezpieczeństwa, [w:] Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. Grzegorz Berendt, Warszawa 2009, ss. 107–118.