Klub Krzywego Koła

Główną formą działalności klubu były cotygodniowe (czwartkowe) zebrania dyskusyjne, w których uczestniczyły osoby o różnych postawach ideowych i politycznych (uczeni, pisarze, publicyści, artyści), m.in.: Władysław Bieńkowski, Włodzimierz Brus (właściwie Beniamin Zylberberg), Ludwik Roman Cohn (pseud. Klonowicz, Konarski), Marian Falski, Edward Lipiński, Andrzej Munk, Maria i Stanisław Ossowscy, Juliusz Poniatowski, Jan Rzepecki (pseud. Górski, Prezes, Rejent, Sędzia, Doktor, Ożóg i in.), Aniela Steinsbergowa, Tadeusz Szturm de Sztrem. Na spotkaniach wykłady prowadzili m.in.: Władysław Bartoszewski, Julian Hochfeld, Stefan Kisielewski, Tadeusz Kotarbiński, Kazimierz Moczarski, Julian Przyboś, Antoni Słonimski i Melchior Wańkowicz.

Przewodniczącymi klubu byli (wymienieni w kolejności chronologicznej): Stefan Król, Jan Strzelecki, Jan Józef Lipski (główny organizator spotkań), Aleksander Małachowski (3 kadencje) i Paweł Jasienica.

Podczas spotkań poruszano problematykę dotyczącą polityki, historii, gospodarki, społecznej, prawnej, filozoficznej, pedagogicznej, literatury, biologii, a także nauki i sztuki. Przy klubie działały autonomiczne sekcje: archiwalna (Jerzy Łoziński), diagnostyki społeczeństwa, która podejmowała próby badania opinii publicznej (Czesław Czapów, Andrzej Siciński), plastyczna (Galeria Krzywego Koła prowadzona przez Mariana Bogusza) oraz teatralna (Teatr Krzywego Koła – Andrzeja Dobosza). Klub przyznawał doroczne nagrody: w 1960 r. – Pawłowi Jasienicy i Janowi Wolskiemu, 1961 r. – Władysławowi Bartoszewskiemu, Leszkowi Kołakowskiemu i Henrykowi Stażewskiemu.

W latach 1956–1957 członkowie klubu wspierali działalność Klubów Młodej Inteligencji i współpracowali ze środowiskami robotniczymi, występowali w obronie współpracowników sądzonych w procesach politycznych. W lutym 1962 r. klub na mocy decyzji władz (formalnie władz administracyjnych Warszawy) został rozwiązany.

Osoby związane z  brały udział w wydarzeniach Marca ’68, a także współtworzyły Komitet Obrony Robotników (KOR) (np. Jacek Kuroń, Lipski).

dr Martyna Rusiniak-Karwat
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN

Bibliografia:

Jedlicki W., Klub Krzywego Koła, Paryż 1963.

Osęka P., Marzec ’68, Kraków 2008.

Osęka P., My, ludzie z Marca. Autoportret pokolenia ’68, Wołowiec 2015.