Literaci do pióra

Hasło, które pojawiało się w trakcie obowiązkowych zebrań w zakładach pracy, tzw. masówkach. Podczas tych spotkań pracownicy deklarowali poparcie dla władzy, krytykując jednocześnie protesty studentów i inteligencji. Po raz pierwszy hasło w formie „Studenci do nauki, literaci do pióra” pojawiło się na transparencie  podczas wiecu w FSO na Żeraniu. Wtedy też ok. 6 tys. robotników przyjęło rezolucję przygotowaną przez aktywistów partyjnych, potępiającą działania strajkujących studentów. Masówki, chociaż imitowały spontaniczne oburzenie klasy robotniczej, były wydarzeniami wyreżyserowanymi według jednolitego scenariusza, zaś obecni na salach robotnicy odgrywali rolę statystów.

W trakcie masówek pojawiały się transparenty przygotowane przez aktywistów partyjnych, na których widniały rozmaite żądania adresowane do literatów, studentów i Żydów, np. „Studenci do nauki”, „Syjoniści do Izraela” (w innych wariantach „do Syjonu” lub „do Syjamu”). Składano deklaracje: „Robotnicy nie wybaczą prowokatorom i rozrabiaczom”; kierowano do władz postulaty: „Usunąć z uczelni warchołów i awanturników”, „Żądamy zdemaskowania i ukarania syjonistycznych rozrabiaczy”, „My chcemy pracować. Studenci do nauki!”; wyrażano poparcie dla I sekretarza KC PZPR: „Niech żyje Władysław Gomułka”, „Wierzymy w ciebie Wiesławie”, „Towarzyszu Wiesławie, działaj szybko bez półśrodków”.

Genezy hasła „Literaci do pióra” – rzekomej przestrogi proletariatu i ludzi pracy skierowanej do inteligencji – należy doszukiwać się w sprzeciwie części literatów wobec działań cenzury, m.in. usunięcia Dziadów z repertuaru Teatru Narodowego. Skandal związany ze zdjęciem spektaklu wywołał oburzenie znacznej grupy członków Związku Literatów Polskich (m.in. Antoniego Słonimskiego, Pawła Jasienicy czy Stefana Kisielewskiego). W efekcie zostali oni uznani przez Władysława Gomułkę i reżimowych publicystów za wichrzycieli, którzy pobierając państwowe dotacje, biorą udział w spisku przeciwko władzy.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Głowiński, Marcowe gadanie, Warszawa 1991.
3. Urbanek, Kisiel, Wrocław 1997.