Świerszczyk

Dwutygodnik dla dzieci wydawany od 1 maja 1945 r. do dzisiaj. Autorką tytułu była Ewa Szelburg-Zarembina.Na łamach pisma publikowali uznani twórcy literatury dla dzieci (m.in. Jan Brzechwa, Wanda Chotomska, Maria Kownacka) oraz ilustratorzy (m.in. Eryk Lipiński, Jan Marcin Szancer, Olga Siemaszko). W zamyśle redaktorów „Świerszczyk” miał być pismem edukacyjnym (istotną rolę odgrywała nauka czytania), w którym młody odbiorca nie tylko zapozna się z twórczością dostosowaną do jego wieku, ale także dzięki ilustracjom o wysokim poziomie artystycznym wyrobi w sobie wrażliwość estetyczną. Chociaż pismo podlegało cenzurze oraz rozmaitym wytycznym Ministerstwa Oświaty, redaktorom udało się zachować względną neutralność. W efekcie „Świerszczyk” nie był postrzegany jako narzędzie reżimowej propagandy i cieszył się w społeczeństwie ogromną popularnością.

Dwutygodnik w kontekście Marca ’68 pojawił się za sprawą hasła: „Prasa kłamie. Tylko »Świerszczyk« pisze prawdę”. Napis, nawiązujący do hasła „Prasa kłamie”, widniał na transparentach zawieszonych przez strajkujących studentów na budynku Politechniki Warszawskiej i na bramie Uniwersytetu Warszawskiego. Według protestujących „Świerszczyk” był jedynym pismem, w którym nie uprawiano propagandy. Hasło (w różnych wariantach, np. „Tylko »Świerszczyk« nie kłamie”, „Czytajcie »Świerszczyk« – on jeszcze nie kłamie”) z racji ironiczno-żartobliwego wydźwięku zyskało znaczną popularność i było wykorzystywane w trakcie demonstracji najpierw w Warszawie, później w innych miastach.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Frycie, Czasopisma dla dzieci i młodzieży okresu powojennego (1945–1970), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1977, nr 3, ss. 49–73.
3. Landau-Czajka, Dzieci Gomułki: społeczeństwo i wzorce zachowania w czasopismach dla dzieci 1956–60, „Zeszyty Naukowe UW MCS” 2011, nr 32, ss. 147–160.