Syjonizm

Ruch społeczny i polityczny. Za twórcę współczesnego żydowskiego ruchu narodowego uznaje się Teodora Herzla, zaś jego dzieło Państwo żydowskie (1896) – za fundamentalną wykładnię doktryny syjonistycznej. Ruch nie był jednolity, wykształciły się w nim rozmaite nurty (liberalny, socjalistyczny, religijny, rewizjonistyczny), jednak  dla wszystkich dążenie do utworzenia państwa żydowskiego na terytorium Palestyny stanowiło priorytet. Na ziemiach polskich syjonizm zaczął zdobywać zwolenników od lat 80. XIX wieku. Z biegiem czasu zyskiwał coraz większą popularność i miał niebagatelny wpływ na życie polityczne, społeczne i kulturalne polskich Żydów. W latach 1949–1950 na polecenie Ministerstwa Administracji Publicznej wszystkie partie syjonistyczne zostały rozwiązane. Znaczna grupa działaczy w obawie przed represjami wyjechała z Polski.

W latach 1967–1968 podczas kampanii antysemickiej, zwanej dla niepoznaki antysyjonistyczną, wprowadzono termin syjonizm, jednak jego definicja nie została sprecyzowana. Władza i propaganda PRL uznawały go za objaw żydowskiego nacjonalizmu popieranego przez Izraelczyków i obywateli polskich żydowskiego pochodzenia. Według propagandystów do syjonistycznych praktyk można było zaliczyć zarówno wspieranie rzekomego spisku Izraela i Niemiec Zachodnich, jak i działania opozycyjne wobec polskich władz.

Latem 1968 r. Władysław Gomułka uznał walkę z syjonizmem za zwycięsko zakończoną. Na jego polecenie, choć przy niewątpliwym niezadowoleniu niektórych działaczy, temat syjonizmu miał zniknąć z mediów i życia publicznego.

Maria Antosik-Piela

Bibliografia

1. Eisler, Polski rok 1968, Warszawa 2006.
2. Osęka, Syjoniści, inspiratorzy, wichrzyciele: obraz wroga w propagandzie marca 1968, Warszawa 1999.
3. Stola, Antyżydowski nurt Marca 1968, [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004, ss. 65–72.